Tarihi, tarih biliminin ölçüleri ve ilkeleri doğrultusunda algılayan bilim adamları, 1925 yılından bugüne kadar konuyla ilgili bilgi ve belgelerin orijinallerine ulaşmış, canlı şahitleri dinlemiş, olay yerlerinde bizzat gözlemde bulunmuş kişilerdir. Bunlar, 1925'ten beri Osmanlı Arşivlerinin yabancı araştırmacılara açık olduğunu bilen ve belgelere bizzat ulaşan bilim adamlarıdır. Dolayısıyla kanaatleri hakkındaki yorumu veya karşı görüşü, ancak onlar kadar konuyu derinlemesine bilenler yapabilecektir. Bu nedenle Amerikalı 69 bilim adamının konuyla ilgili olarak yayınladığı bildiri son derece önemlidir. Söz konusu bildiride şöyle denilmiştir:
"ABD Temsilciler Meclisi Üyelerinin Dikkatine
Türk, Osmanlı araştırmaları ve Ortadoğu üzerine uzmanlaşmış, aşağıda imzaları bulunan Amerikalı akademisyenler, ABD Temsilciler Meclisi'nin 192 sayılı kararında kullanılan dilin birçok açıdan yanıltıcı ve/veya yanlış olduğu görüşündedirler.
'İnsanlıkdışı Davranışları Anma Milli Günü' kavramına tam olarak destek vermemize karşın, söz konusu metinde dikkat çekilen aşağıdaki kısmı kabul edilemez buluyoruz:
... Türkiye'de 1915 ve1923 yılları arasında gerçekleştirilen "soykırımın" kurbanları olan 1,5 milyon Ermeni kökenli insan..."
Çekincelerimiz 'Türkiye' ve "soykırım" sözcüklerinin kullanılması konusunda odaklanmakta olup aşağıdaki şekilde özetlenebilir:
14. yüzyıldan 1922'ye kadar, günümüzde Türkiye olarak, daha doğrusu 'Türkiye Cumhuriyeti' olarak adlandırılan alan, çok dinli, çok uluslu bir devlet ölen Osmanlı İmparatorluğunun bir parçasıydı. Nasıl Habsburg İmparatorluğunu günümüz Avusturya Cumhuriyeti ile eş saymak yanlışsa, Osmanlı İmparatorluğunu, Türkiye Cumhuriyeti ile bir tutmak da yanlıştır.
Günümüz Türkiye Cumhuriyetinin 1923 yılında kurulmasıyla sonuçlanan Türk Devrimiyle 1922'de tarih sahnesinden silinmiş olan Osmanlı İmparatorluğu, şu anda Güneydoğu Avrupa, Kuzey Afrika ve Ortadoğu'da bulunan ve sadece bir tanesinin Türkiye Cumhuriyeti olduğu 25'ten fazla devletin topraklarını ve halklarını bünyesinde barındıran bir devletti. Türkiye Cumhuriyeti, Osmanlı zamanında gerçekleşen hiçbir olaydan sorumlu tutulamaz. Ancak kararda 'Türkiye' adını kullanarak kararı yazanlar 1915 ve 1923 yılları arasındaki "soykırımın" sorumluluğunu Türkiye'ye yüklemek istemişlerdir.
"Soykırım" suçlamasına gelince, bu açıklamayı imzalayanların hiçbiri Ermenilerin çektikleri acıların boyutlarını küçümseme amacını taşımamaktadır. Aynı şekilde söz konusu bölgedeki Müslüman halkın da acılarının farklı şekilde değerlendirilemeyeceği görüşündeyiz. Şu ana kadar ortaya konan kayıtlar, toplumlararası bir iç savasın, (Müslüman ve Hıristiyan gruplar arasındaki) Birinci Dünya Savaşı sırasındaki bulaşıcı hastalıklar, kıtlık ve Anadolu ve çevresindeki alanlardaki katliamlar ve acılar ile daha da karmaşık bir hale geldiğine işaret etmektedir.
Gerçekten de söz konusu yıllar boyunca, bölgede, geçen on yılda Lübnan'da yaşanan trajediden çok farklı olmayan bir sürekli savaş durumu yaşanmıştır Hem Müslüman hem de Hıristiyan nüfus arasındaki kayıplar büyük rakamlardadır. Ancak saldırgan ve masum olanı ayırt edebilmek, çok sayıda Hıristiyan kadar Müslümanın da içinde bulunduğu Doğu Anadolu halkının hayatını kaybetmesiyle sonuçlanan olayların nedenlerini belirleyebilmek için tarihçilerin ulaşmaları gereken daha birçok belge ve bulgular vardır.
Tarihi devlet adamları ve politikacılar yapar, bilim adamları ise yazar. Bu sürecin işlemesi için bilim adamlarına, geçmişteki devlet adamları ve politikacıların yazılı kayıtlarına ulaşabilme şansı verilmelidir Şimdiye kadar, konuyla ilgili olan Sovyetler Birliği, Suriye, Bulgaristan ve Türkiye'nin arşivlerinin büyük kısmı tarihçilere kapalı tutulmuştur. Bu arşivlere ulaşılıncaya kadar Temsilciler Meclisinin 192 sayılı kararı kapsamındaki Osmanlı İmparatorluğunun 1915-1923 yılları arasındaki tarihi tam olarak bilinemez.
Biz ABD Kongresinin bu ve bununla ilgili konularda tarih arşivlerinin tam olarak açılmasını teşvik etmesi ve tarihsel olaylar hakkında, tam aydınlığa kavuşturulmadan ithamlarda bulunmaması gerektiğine inanıyoruz. Temsilciler Meclisinin 192 sayılı kararındaki gibi ithamlar kaçınılmaz olarak Türkiye halkı hakkında adaletsiz yargılara varılmasına ve belki de tarihçilerin bu trajik olayları anlamakta kaydetmeye başladıkları gelişmeye zarar verilmesine yol açacaktır.
Yukarıdaki yorumların da gösterdiği gibi, Osmanlı-Ermenileri'nin tarihi tarihçiler arasında sıkça tartışılan bir konundur ve tarihçilerin bir çoğu da 192 sayılı karardaki ifadelere katılmamaktadır. Kongre bu kararı kabul ederse, tarihsel sorunun hangi yanının doğru olduğuna yasa yolu ile karar vermeye çalışmış olacaktır Tarihsel olarak şüpheli varsayımlara dayalı böylesine bir karar, sadece dürüst tarihsel araştırmaya zarar verir ve Amerikan yasama sürecinin güvenirliliğini sarsar. 19 Mayıs 1985
RIFAAT ABOU-EL-HAJ
Tarih, Profesör, Long Beach. California State Üniversitesi
SARAH MOMENT ATIS
Türk Dili ve Edebiyatı. Doçent, Madison, W'isconsin Ünivertesi
KARL BARBIR
Tarih, Doçent, Siena Yüksekokulu(New York)
Ilhan BAŞGÖZ
Ura&.Altay Çalışmaları Bölümü, Türk Araşarznalan Programı Direktörü İndiana Üniversitesi
DANIEL G. HATES
Antropoloji, Prafesör Hunter Yüksekokulu, New York Şehir Üniversitesi
ÜLKÜ BATES
Sanat tarihi. Profesör Hunter Yüksek okulu, New York Şehir Üniversitesi
GUSTAV BAYERLE
Ural-Altay, Çalışmaları, Prof Indiana Üniversitesi
ANDREAS G. E. BODROGLIGETTI
Türk&İran Dilleri, Prof., LosAngeles. California Üniv.
KATHLEEN BURRIL
Türk Araştırmaları Doçent, Columbia Üniversitesi
ALAN FISHER
Tarih, Profesör, Michigan Üniversitesi
TIMOTHY CHILDS
Prof. Eğitmen, Johns Hopkins Üniversitesi SAIS Enstitüsü
SHAFIGA DAULET
Siyaset Bilimi. Doçent, Connecticut Üniversitesi
RODERIC DAVISON
Tarih. Profesör, Gorge Washington Üniversitesi Washington D.C
WALTER DENNY
Sanat Tarihi & Yakın Doğu Araştırmaları, Ordinaryüs Profesör Massachussets Üniversitesi
DR.ALAN DUBEN
Antropolog, Araştırmacı, New York
ELLEN ERVIN
Türkçe, Araştırmalar Doçenti, New York Üniversitesi
CAESAR FARAH
İslam & Ortadoğu Tarihi, Profesör, Minnesota Üniversitesi
CARTER FINDLEY
Tarih, Profesör, Ohio State Üniversitesi
MICFIAEL FfNEFROCK
Tarih, Profesör, Charleston Yüksekokulu
WILLIAM HICKMAN
Türkçe, Doçent, California Berkeley Üniversitesi
FREDERICK LATIMER
Tarih, Emekli Doçent, Utah Üniversitesi
JOHN HYMES
Tarih, Profesör, Glenville State Yüksekokulu Batı Virginia
DR. HEATH W.LOWRY
Türk Araştırmaları Enstitüsü, Inc. Washington D.C.
HALİL İNALCIK
Osmanlı Tarihi, Profesör, Amerikan Sanat & Bilim Akademisi Üyesi, Chicago Üniversitesi
RALPH JAECKEL
Türkçe, Doçent, Los Angeles, California Üniversitesi
RONALD JENNINGS
Tarih & Asya Araştırmaları, Doçent Illinois Üniversitesi
CORNELL FLEISCHER
Tarih, Doçent, Missoun, Washington Üniv.
PETER GOLDEN
Tarih. Profesör, Newark, Rutgers Üniversitesi
TOM GOODRICH
Tarih Profesör, Pennsylvania, İndiana Üniv.
AVDREW COULD
Osmanlı Tarihi, Doktor, Arizona, Flagstaff
WILLIAM GRISWOLD
Tarih Profesör, Colorado State Üniversitesi
TIBOR HALASI-KUV
Türk Araştırmaları, Profesör, Culombia Profesör
J.C. HUREWITZ
Yönetım Bilimi, Ordinaryüs Prafesör Orta-Doğu Enstitüsü eski Direktörü, Profesör Colombia Üniversitesi
AVGDORLEVY
Tarih Prafesör, Brandens Üniversitesi
BERNARD LEW'IS
Yakın Doğu Tarihi, Profesör, Princeton Universitesi
JUSTIN McCARTHY
Tarih, Doçent, Louisville Üniversitesi
JON MANDAVILLE
Ortadoğu Tarihi, Profesör Oregon., Portlant State Üniv.
MICHAEL MEEKER
Antropoloji, Profesör, San Diego. California Üniv.
JAMES KELLY
Türkçe, Misafir Doçent, Utalı Üniversitesi
KERİM BEY
Yardımcı Profesör, Washington D.C. Southeastem Üniversitesi
METİN KUNT
Osmanlı Tarihi, Profesör, New York
WILLIAM OCHSENWALD
Tarih, Doçent, Virginia Polytechnic Enstitüsü
ROBERT OLSON
Tarih, Doçent, Kentucky Üniversitesi
WILLIAM PEACHY
Yahudi ve Yakın Doğu Dilleri & Edebiyatları, Doçent, Ohio State Üniversitesi
DONALD QUATAERT
Tarih. Doçent, Hauston Universitesi
HOWARD REED
Tarih, Profesör, Connecııcul Ünıversitesi
DANK WART RUSTOW
Siyaset Bilimi, Profesör, New York Şehir Üniversitesi, Lisansüstü Bölümü
EZEL KURAL SHAW
Tarih, Doçent, Northridge, California Üniversitesi
JOHN MASSON SMITH, JR
Tarih, Profesör, California Berkely Universitesi
DR. SVAT SOUCEK
Türkolog, New York
DR.PHILIP STODDARD
Ortadoğu Enstitüsü Direktörü, Washington, D.C.
FRANK TACHAU
Siyaset Bilimi, Profesör, Chicago, Illinois Üniversitesi
ROBERT STAAB
Ortadoğu Merkezi Direktör Yardımcısı, Utah Üniversitesi
RHOADS MURPHEY
Ortadoğu Dilleri, Kültürleri ve Tarihı, Profesör, Columbia Üniversitesi
JUNE STARR
Antropolaji, Doçent, Suny Stony Brook
JAMES STEWART-ROBINSON
Türk Araştırmaları, Profesör, Michigan Üniversitesi
THOMAS NAFF
Tarih, Profesör, Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü DirektörüPennsytvaniaÜniversitesi
JOHN WOODS
Ortadoğu Tuihi, Doçent, Chicago Üniversitesi
PIERRE OBERLING
Tarih, Profesör, Hunter YüksekokuluNew York Şehir Üniversitesi
MADELINE ZILFI
Tarih, Doçent, Maryland Üniversitesi
METİN TAMKOÇ
Uluslararası Hukuk, Profesör, Texas Tech. Üniversitesi
STANFORD SHAW
Tarih. Profesör, Los Angeles, California Üniv.
ELAINE SMITH
Türk Tarıhi, Doktor, Emekli Dışişleri GörevlisiWashington, D.C.
DAVID THOMAS
Tarih, Doçent, Rhode Island Yüksekokulu
GRACE M. SMITH
Tarih, Doçent, California Berkely Üniversitesi
MARGARET L. VENZKE
Tarih, Doçent, Dickinson Yüksekokulu (Pennsylvania)
DONALD WEBSTER
Türk Tarihi, Emekli Profesör
WALTER WEIKER
Siyaset Bilimi, Profesör, Rutgers Üniversitesi
WARREN S. WALKER
İngilizce, Profesör, Türkçe Sözlü Hikayeler Arşivi DirektörüTexas Tech. Üniversitesi
Batı Avrupa Devletleriyle, Rusya destekli 1915 olaylarına ilişkin Ermeni iddiaları ve Ermenilerin ileri sürdükleri belgelerin doğuluk durumunu tartışmak üzere Türkiye Devleti tarafından değişik zamanlarda çağrılar yapılmıştır. Bu çağrılar doğrudan Ermeni bilim adamlarına yapıldığı gibi, Ermeniler adına onların propagandasını üstlenen şahıslara da yapılmıştır. Ancak Bunların önemli bir bölümünün gerekçe göstermeden toplantıya katılmadıkları bilinmektedir. Bunun son örneği 1990 yılında XI. Türk Tarih Kongresinde yaşanmıştır.
XI. Türk Tarih Kongresinde ilk defa olarak bir Ermeni Seksiyonu programlanmış ve bu Seksiyon'daki tartışmalara "Ermeni Davası Savunucusu" yabancı tarihçiler de davet edildiği halde, her biri çeşitli mazeretler ileri sürerek, bu bilimsel tartışmalara katılmaktan kaçınmışlardır.
5-9 Eylül 1990 tarihleri arasında Ankara'da düzenlenen XI. Türk Tarih Kongresi'ne davet edilen "Ermeni Meselesi ile ilgili" yabancı bilim adamlarının listesi şöyledir:
Prof.Dr. Heath LOWRY (Katıldı) Washington - USA
Garin ZEDLIAN (Cevap vermedi) California - USA
Prof.Dr. Bernard LEWIS (Katılamadı) Philadelphia - USA
Prof.Dr. Justin McCARTHY (Katıldı) Kentucky - USA
Prof.Dr. Stanford SHAW (Katıldı) California - USA
Prof. Dr. Anthony BRYER (Cevap vermedi) Birmingham - ENGLAND
Dr. Andrew MANG0 (Katıldı) London - ENGLAND
Prof.Dr.Salahi R. SONYEL (Katıldı) London-ENGLAND
Prof. Dr. M.MARMURA (Cevap vermedi) Toronto - CANADA
Prof. Dr. Allan CUNNIGHAM (Cevap vermedi) Vancover-CANADA
Prof. Dr. Robert ANCIAUX (Katıldı) Brüksel - BELÇIKA
Prof. Dr. Aryeh SHMUELEVITZ (Katıldı) Tel-aviv - ISRAEL
Prof. Dr. Jak YAKAR (Katıldı) Tel-Aviv - ISRAEL
Prof. Dr. Hans G. MAJER (Katılamadı) München - DEUTSCHLAND
Prof. Dr. Wolf Dietrich HUTTEROTH (Cevap vermedi) Erlangen - DEUTSCHLAND
Prof.Dr. Klaus KREISER (Katılamadı) Bamberg - DEUTSCHLAND
Prof. Dr. Jean-Paul ROUX (Cevap vermedi) Vesinet - FRANCE
Prof.Dr. Paul DUMONT (Katıldı) Snasbuvg- FRANCE
Prof. Dr. Robert MANTRAN (Katılamadı) Aix-en-Provance - FRANCE
Prof.Dr. Richard HOVANNISIAN (Cevap vermedi) Califonia USA
Dr. Gerard LIBARDIAN (Cevap vermedi) Cambrridge - USA
Dr. Levon MARASHLIAN (Katıldı) Califonia - USA
Prof Vahakn DADRIAN (Cevap vermedi) New York - USA
Christopher WALKER (Katılamadı) London - ENGLAND
Anahid Ter MIMASSIAN (Katılamadı) Paris- FRANCE
Tessa HOFFMAN (Cevap vermedi) Berlin - DEUTSCHLAND
KAYNAK:
1) Yıldırım, Dr. Hüsamettin-; Ermeni İddiaları ve Gerçekler, Ankara 2000.